İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

İkinci yeni akımının temsilcileri; İlhan Berk, Ece Ayhan, Cemal Süreya, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Tevfik Akdağ, Ülkü Tamer gibi büyük şairlerin şiirlerini özellikle merak edip okumamış olsanız bile sosyal medya denen dipsiz kuyuda, birkaç dizeye rast gelmişsinizdir mutlaka. Hoş, bu paylaşımlar yapılırken, sözlerin veya mısraların bu şairlere ait olup olmadığı hiç düşünülmeden yapılıyor. Mısraların önü arkası kesiliyor, koflaşmış mısralar kalıyor orta yerde. Bulunduğu şiirler içinde birer ‘anıt gibi’ duran bu mısralar, sosyal medyada popüler kültür malzemesi yapılınca alevleri sönüyor, efsunlarını kaybediyorlar fikrimce.

İşte gençlerin etkilendikleri, sevdikleri bu mısraların şairlerini ve ‘İkinci Yeni’ diye isimlendirilen bu şiir akımını daha yakından tanımaları, günümüzde çok popüler olan bu şairlerin ve şiirlerinin nasıl ortaya çıktıklarını bilmeleri, şairlerin ve şiirlerin hak ettikleri kıymeti hakkıyla vermemiz açısından mühim görünüyor.

Bu sebepten “İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri” başlığı altında ikinci yeni akımı şiir örneklerini, ikinci yeni öncülerinin kimler olduğunu ve ikinci yeni akımının nasıl ortaya çıktığı ile ilgili ayrıntılı bilgilere yer vereceğiz.

İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

İkinci Yeni Oluşumu

Aslında her şiir akımını tam manasıyla anlamak için o akımdan önce gelen şiir anlayışını tam anlamıyla bilmek ve anlamak gerekir. Hatta sadece şiiri anlamak değil akımın ortaya çıktığı siyasi ortam, hatta ve hatta şairlerin içine doğduğu, yetiştiği sosyolojik ve siyasi ortam dahi mühimdir.

İkinci Yeni ’ye mensup şairler genç cumhuriyetin ilk yıllarında doğmuş, çocukluk ve gençlik yılları tek partili dönemde, II. Dünya savaşına ve daha sonra da ilk dönemi nispeten rahat ikinci dönemi baskıcı geçen Demokrat Parti iktidarına rastlamıştır. Şairleri ve şiirleri bu bağlamda değerlendirmek yerinde olacaktır.

YOLDAN GEÇEN BİRİ

Bir kırlangıç bir su birikintisi bir parça gök. 
Bir şiirden düşmüş olmalı bunlar.

Böyle diyordu yoldan geçen biri.

İlhan Berk

İlhan Berk – İkinci Yeni Şairleri ve Şiirleri

Öncelikle belirtmekte fayda olan ilk şey, İkinci Yeni, edebiyat tarihinde görülmeye alışık olduğumuz şekilde, önceden anlaşarak ortaya konmuş, belirli bir politika etrafında toplanmış, belirli bir yayın organında birleşmiş bir edebiyat topluluğu değildir.

MOR KÜLHANİ

1.Şiirimiz karadır abiler

Kendi kendine çalan bir davul zurna

Sesini duyunca kendi kendine güreşmeye başlayan

Taşınır mal helalarında kara kamunun

Şeye dar pantolonlu kostak delikanlıların şiiridir

Aşk örgütlenmektir bir düşünün abiler (…)

Ece Ayhan

Ece Ayhan – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

Bu açıdan bakarsan Türk şiiri tarihinde bulunan örneğin bir Fecr-i Ati ’ye, Yedi Meşalecilere ya da Garip Hareketine hiç benzemez.

Bu akım içinde sayılabilecek şairlerin çıkışları birbirlerinden habersizdir. Farkında olmadan ortak bir tepkiyi dile getirmiş, benzer üsluplarla benzer konuları işlemişlerdir. Bu şiir hareketi o kadar kendiliğinden gelişmiştir ki bu şiir akımına adını bile, hareketin içerisinde sayılacak şairler vermemiştir.

MASA DA MASAYMIŞ HA

Adam yaşama sevinci içinde 

Masaya anahtarlarını koydu 

Bakır kaseye çiçekleri koydu 

Sütünü yumurtasını koydu 

Pencereden gelen ışığı koydu 

Bisiklet sesini çıkrık sesini 

Ekmeğin havanın yumuşaklığını koydu 

Adam masaya 

Aklında olup bitenleri koydu 

Ne yapmak istiyordu hayatta  

İşte onu koydu 

Kimi seviyordu kimi sevmiyordu 

Adam masaya onları da koydu 

Üç kere üç dokuz ederdi 

Adam koydu masaya dokuzu 

Pencere yanındaydı gökyüzü yanında 

Uzandı masaya sonsuzu koydu 

Bir bira içmek istiyordu kaç gündür 

Masaya biranın dökülüşünü koydu 

Uykusunu koydu uyanıklığını koydu 

Tokluğunu açlığını koydu. 

Masa da masaymış ha 

Bana mısın demedi bu kadar yüke 

Bir iki sallandı durdu 

Adam ha babam koyuyordu.

Edip Cansever

Edip Cansever – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

Bu harekete ‘İkinci Yeni’ ismini Muzaffer Erdost 19 Ağustos 1956 tarihli Son Havadis gazetesindeki ‘İkinci Yeni’ başlıklı yazı ile isim babalığı yapmıştır.

Bu akım ortaya çıkarken şairlerin birbirlerinden haberleri olmadığını söylemiştik. Peki şairler birbirlerinden haberdar olduktan sonra ve bir şiir ile ilgili bir değişim olduğu gün yüzüne çıktığında, şairler bir araya gelip bu akım için özel bir politika ortaya koymak istemişler midir? İlginç ama bu sorunun cevabı da ‘Hayır’!

İlhan Berk ve Sezai Karakoç dışında bu konuya eğilen kimse olmamıştır. Bu iki şair dışında, şairler ortaya bir ortak bildiri koyup ona tabi olmak yerine hepsi nev-i şahsına münhasır şiir anlayışına sahip olmak istemişlerdir. Aslında bilinen İkinci Yeni akımına bir ortaklık kazandırmak isteyen tek isim İlhan Berk ’tir denilebilir.

Sezai Karakoç kendi yolunu çizmiş ve diğer tüm mensuplardan farklı yöne doğru yol açmıştır. Onun şiirinin kökeninde arka planında hep ‘İslam’ vardır. Peki bu insanların aynı isim altında anılmasının sebebi nedir ? Çok geniş bir çerçevede de olsa tepki gösterdikleri şiir aynıdır ve bütün bu şairler değişim istemektedir.

CIGARAYI ATTIM DENİZE

Şimdi bir güvercinin uçuşunu bölüşüyoruz
Gökyüzünün o meşhur maviliğinde
Uzun saçlı iri memeli kadınlarıyla
Bir Akdeniz şehri çıkabilir içinden
Alıp yaracak olsak yüreğini
Şimdi bir güvercinin

Şimdi sen tam çağındasın yanına varılacak
Önünde durulacak tam elinden tutulacak
Hangi bir elinden güzelim hangi bir
Bir elinde kızlığın duruyor garip huysuz
Öbür elinde yetişkin bir gün ışığı
Daha öbür elinde kilometrelerce hürlük
Çalışan insanlar için akşamlara kadar
Toz duman içinde
Bir elinle de boyuna ekmek kesiyordun

Biz eskiden de en aşağı böyleydik senlen
Bir bulut geçiyorsa onu görürdük
Bir minarenin keyfine diyecek yoksa onu
Bir adam boyuna yoksulluk ediyorsa onu
Ne zaman hürlüğün barışın sevginin aşkına
Bir cigara atmışsak denize
Sabaha kadar yandı durdu

Cemal Süreya

Cemal Süreya – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

İkinci Yeni Şairleri Hangi Konuları İşlemiştir?

İkinci Yeni şairlerinin farklı ölçülerde de olsa alışılan şiir dilini red etmeleri, akıl dışına çıkmayı alışılan gerçeği yıkmayı hedeflemişlerdir. Yüzeysel, genel kabul görmüş, önceden belirlenmiş her şeye karşı çıkmışlardır. Bu şairler şairin hayal dünyasında yarattığı, zihninde taşıdığı ‘şiirsel bir gerçek’ kurmalarıdır.

Bu tepkinin ana sebebi kuşkusuz kendilerinden önce gelen Garipçiler akımı ve 1940 Toplumcu Gerçekçi Kuşağı ’nın gerçeklik anlayışı vardır.  İkinci Yeniciler şiiri akıl ve mantık sınırları içerisinde tutan anlayışa şiddetle karşı çıkarlar. Bu bakımdan bu şairler üzerinde Gerçeküstücülük akımının etkisi olduğu söylenebilir fakat bu etki en yoğun biçimde İlhan Berk ’in şiirinde göze çarpar.

İlhan Berk dışında Cemal Süreya, Turgut Uyar, Sezai Karakoç gibi şairler akıl ve mantık konusunu İlhan Berk kadar sert şekilde reddetmezler. Bu şairler aklın egemenliğine girmese bile daha çok ‘orta yolcu’ bir tutum takılmışlardır.

BALKON

Çocuk düşerse ölür çünkü balkon

Ölümün cesur körfezidir evlerde

Yüzünde son gülümseme kaybolurken çocukların

Anneler anneler elleri balkonların demirinde

İçimde ve evlerde balkon

Bir tabut kadar yer tutar

Çamaşırlarınızı asarsınız hazır kefen

Şezlongunuza uzanın ölü

Gelecek zamanlarda

Ölüleri balkonlara gömecekler

İnsan rahat etmeyecek

Öldükten sonra da

Bana sormayın böyle nereye

Koşa koşa gidiyorum

Alnından öpmeye gidiyorum

Evleri balkonsuz yapan mimarları

Sezai Karakoç

Sezai Karakoç – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

Alışılmış gerçeğe, akıl ve mantığa karşı çıkma şüphesiz iktidara karşı çıkma anlamına gelmektedir. Fakat iktidar kelimesinden kastımız sadece siyasi iktidarla alakalı değildir. Toplumda egemen olan her anlayışı sorgular ‘İkinci Yeni’.

İkinci Yeni ’nin Şiir Dili

Kendisinden önce gelen ‘Garip’ akımına ait olan alelade, yalın konuşma diline kesinlikle karşı çıkan İkinci Yeni şairleri, şiirin kendine özgü, doğal dilden ayrılan bir şiir dili olduğuna inanırlar.

Burada yine derece olarak bu fikre inanç ayrılığı mevcuttur. İlhan Berk ve Ece Ayhan yukarıdaki fikre sonuna kadar sahip çıkarken Turgut Uyar, Cemal Süreya, Edip Cansever ve Sezai Karakoç şiirin kendine özgü bir dili olması gerektiğini savunurken, şiir dilinin ortak dilden oluşması ve insana, yaşama bağlanmasından yanadır.

Teyfik Akdağ ise şiirlerinde diğer şairlerden farklı olarak, zaman zaman gerçeküstücülükten ziyade akılcılığın gücünü öne çıkaran ve toplumsal sorunlara değinen bir şiir dili kullanmıştır. Şiirleri Papirüs, Varlık, Yeditepe, Pazar Postası, Mavi, Kaynak, Ataç, Soyut ve Şairler Yaprağı gibi önde gelen edebiyat dergilerinde yayınlanmıştır.

Sonuç olarak Cumhuriyet döneminin egemen şiir dili olan ‘halka seslenme’ ‘halkın anlayacağı bir dil’ kullanma çabası İkinci Yeni ile beraber geri planda kalmıştır.

Dil alanında ki değişim ister istemez kendini şiirdeki anlamda da hissettirmiştir. Bu akımla beraber Türk şiirinde anlam anlayışı büyük bir sarsıntıya uğrar. Anlaşılır kurallara uygun özetle akla ve mantığa uygun anlam anlayışından çıkılıp, üstü örtülü, soyut ve hatta kimilerine göre anlamsız şiirler ortaya konmuştur.

ÇOK ÜŞÜMEK

Bir kalır uzun resimlerde anısı sakallarımızın

Urban içinde üşüyüp üşüyüp kaldığımızın

Bir Kalır yanık yağlar kokusu şehirlerde

Uzun nehirlere binip uzaklaşmadıkça

Bir Kalır yabancı yataklarda o oteller

Meydanlar heykeller sizin olmadığınız o her yer

O çok yalınç gerçekli gelip gitmeler

Bir kalır uzun duvarlar ve onların dipleri

Bir kalır yılgın adamların hep “Evet” dedikleri

Çok üşürdük hep üşürdük üşümekti bütün yaşadığımız

Üşürdü ellerimiz aşkımız sonsuz uzun sakallarımız

Tükenir dağınık diriliği kaşıntımızın bir gün

Bir kalır uzun kitaplarda anısı çok üşüdüğümüzün

Turgut Uyar

Turgut Uyar – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

İkinci Yeni şiir anlayışında tüm aşırı uçların başını çeken İlhan Berk yine bu alanda bayrağı taşımakta ve kendince katı kuralları bulunmaktadır. İlhan Berk’e göre, şiir ‘anlamsız’ olmalıdır. Anlam düz yazıya özgü olarak kalmalı, şiirin dili tamamen farklı olmalıdır.

KÜÇÜK HABERCİLER

Şairler küçük hırçın habercilerdir
Gelirler aramak için yaşamın özünü

Her çizgisindedirler coğrafyanın
Kurarlar iç denizlerinde duygu adalarını

Sesleri ayrıdır müzik araçları gibi
Aldırmazlar anlaşılmasalar da çalarlar çalgılarını

Vücutları yoktur gerçekte
Sözcüklerle giyindikleri

Dili kazarlar durmadan
Bulmak için sevginin gizini

Ruhun en eski bilginidirler
Dizelerin dibinde yoğunlaştırırlar maddenin bu işlevini

Kimi kez gözlerini ayrıntı kamaştırdığından
Görmez olurlar bütünün düzenini

Bilinçleri uyanıktır bakışları uyuduğunda
İlk sorandırlar yeni nedenleri

Ne düş kırıklığına uğrarlar bulamadıklarında
Ne aramadan usanırlar gerçeğin izini

Ve insana inanırlar en güzeli
Getirdikleri bunca kitaptan belli değil mi

Tevfik Akdağ

Tevfik Akdağ ile Cemal Süreya Sohbet Halinde | İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

Tevfik Akdağ | İkinci Yeni Akımı Şairleri

Şiir, Resim, Müzik İlişkisi

Türk Edebiyatı, İkinci Yeni şiirleriyle birlikte, şiirle resim müzik ve hatta sinema sanatları arasında ilişki kurmak açısından en parlak dönemini yaşamıştır.

Dünya üzerinde resim sanatı alanında o dönem fırtınalar yaratan bir akım olan non-figüratif ve soyut anlayıştan etkilenen şairler bunu şiire yansıtmaya çalışırlar.

İkinci Yeni, Türk Edebiyatına hediye ettiği şiirleriyle edebiyat dünyamıza tartışmasız güzel izler bırakmıştır. Türk şiirinin genel akımının hala onların açtığı yolda ilerlediği ve ilk şiirini yazan çok kişinin onlara öykündüğü bir gerçektir.

BEN SANA TEŞEKKÜR EDERİM

Ben sana teşekkür ederim, beni sen öptün,

Ben uyurken benim alnımdan beni sen öptün;

Serinlik vurdu korulara, canlandı serçelerim;

Sen mavi bir tilkiydin, binmiştin mavi ata,

Ben belki dün ölmüştüm, belki de geçen hafta.

Sen bana çok güzeldin, senin ayakların da.

Ülkü Tamer

Ülkü Tamer – İkinci Yeni Akımı Şairleri ve Şiirleri

İşten, okuldan arta kalan kıt zamanınızda, sosyal medyada gezinen gerekli, gereksiz bu kadar popüler kültür malzemesi arasında sanat, felsefe ve edebiyata zaman ayırıp bu yazıyı okuduğunuz için sizi ayakta alkışlıyor ve teşekkür ediyorum.

Hürmetler. Esenlikler dilerim.

NOT: Tevfik Akdağ ile ilgili bilgileri ve fotoğrafları bize ileterek kaynak oluşturmamıza yardımcı olan Tevfik Akdağ’ın oğlu Sayın Aklan Akdağ ‘a teşekkür ederiz.