Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler

Tarih boyunca tüm dünya coğrafyasında hayvanlara güçlü mitolojik, kültürel ve dini anlamlar yüklenmiştir. Bu yüklenen anlamlar, o coğrafyada yaşayan sanatçıları da derinden etkilemiştir. Şüphesiz sanatçılar toplumun bir parçası olduğu için toplumun içinde bulunduğu sosyolojik durum, mensup oldukları din, sanatçıların verdikleri eserlere yansımıştır. Bu sebepten Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler ‘in yeri oldukça önemlidir.

Şimdi ortaya konan eserlerde sanatçılar kompozisyonlarının içerisinde kullandıkları hayvanlara, meyvelere ve eşyalara nasıl anlam yüklemişler ve bu metaforların kaynağı nereye dayanmaktadır sorusunu “Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler” başlığı altında bazı örneklerle açıklamaya çalışalım.

Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler

Hayvanlar

Maymun

Genellikle insanların temel içgüdülerini simgeler.

İnsanların yapmacıklığını, ahmaklığını ve değersizliğini hicvetmek için kullanılmıştır.

The Monkey Painter – Jean-Baptiste-Siméon Chardin

Eşek

Eşek, mitolojide genellikle tembel veya aptal olarak görülür. Sanat tarihinde sembollerde, maymun kadar ağır olmasa da yine hiciv için kullanılan bir hayvan olmuştur.

Boğa

Antik Yunanlılar için boğa vahşeti değil, gücü ve iktidarı simgelerdi. Eski yunan tanrılarından olan Jüpiter Avrupa ’ya tecavüz etmek için boğa kılığına bürünmüştü. Bu yüzden boğa Avrupa kıtasını temsil edebilir. Aynı mantıkla Asya ve Afrika ’yı temsil için ‘timsah’ kullanılabilir. Ama Afrika genelde ‘fil’ ile temsil edilir.

Kedi

Birçok resimde barışsever, evcil bir hayvan olarak tasvir edilir ama sıçramaya hazır saldırgan bir şekilde tasvir edildiğinde bir felaketin bir belanın yaklaşmakta olduğunu betimler.

Örneğin Edouard Manet ’in Olympia eserinde sırtı kabarmış siyah bir kedi vardır. Bu kedi, yüksek ihtimalle saraylının mekanına giren bir yabancıyı simgeler. Siyah bir kedi genellikle kötülükle bağdaştırılır.

Köpek

Kediden sonra onun en büyük rakibi köpeklere gelirsek; Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler olarak kullanılan köpekler, genelde sadakat simgesi olarak kullanılsa da zaman zaman muhafız veya nadir de olsa açgözlülüğü temsil edebilirler.

Jan van Eyck : Arnolfini’nin Evlenmesi tablosunun ayrıntıları hakkında yazmış olduğum yazımı başlığa tıklayarak inceleyebilirsiniz.

Van Eyck – Arnolfini’nin Evlenmesi Tablosunda Sadakatı Temsil Eden Köpek

Kuzu

Kuzu, sanat eserlerinde dini anlamın en çok yüklendiği hayvanlardan biridir. Genellikle Hz.İsa ’yı simgeler. Aynı zamanda iyi kalpli çobanın himayesindeki İsa ’nın inanlarını temsil edebilir.

Balık

Hristiyanlığın ilk sembollerinden biri olan balık, Hristiyanların özel önem verdikleri hayvanlardan biridir. Çünkü balığın Yunanca olan karşılığı ‘İchthus’  kelimesi Jesus CHristos, THeou Uios Soter ( İsa, Tanrı’ın Oğlu, Kurtarıcı) kalıbının baş harflerinden oluşurdu.

Keçi

Resim sanatında, keçiye hem mitolojik hem de Hristiyanlıkla ilgili anlamlar yüklenmiştir. Bu hayvan Romalı yüce tanrı Jüpiter için kutsaldı.

Aslan

Aslan, ilk çağlardan beri hayvanların kralı olarak tasvir edilir. Gücü, cesareti ve dayanıklılığı temsil eden aslan, birçok krallığı, imparatorluğu ve hanedanlığı temsil etmiştir.

Başka hayvanlarla sakin şekilde tasvir edilmişse cenneti ya da nifakın olmadığı altın çağı simgeleyebilir.

Eski ahitte ‘Hayvanların en güçlüsü olan hiçbir şeyden pes etmeyen aslan’ cümlesi geçmektedir bu yüzden, kapı eşiklerine muhafız olarak konduğu görülmektedir.

Yılan

Hayat direnci ve tıbbi güçlere sahip olduğu düşünülen bir hayvandır.

Bir değneğin etrafına sarılmış bir yılan olan kaduseus tıp tanrısı Aeskulapius ’un belirleyici özelliğiydi.

Medicine (Tıp) – Gustav Klimt | Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler

Merkür ’e Apollon tarafından verilen bu değnek günümüzde tıp mesleğinin simgesi olarak kullanılmaktadır. Cazibeyi temsil eden resimlerde yılan genellikle bir kadın başıyla gösterilir.

Meyveler

Elma

Bilgelik ağacının yasak meyvesidir. Böyle anılmasının sebebi Latincede ‘malus’ sözcüğü hem elma hem de kötülük anlamına gelmesidir.

Elma ilk günahı ve çöküşü temsil eder. Genellikle Hava ’nın belirleyici özelliği olarak kullanılır.

Nar

Bu meyve sonbahar ve kışın sevimsizliğini, ilkbahar ve yazın ise doğuşunu simgeler. Hristiyanlıkta ise nar dirilişin sembolüdür.

Mısır

Mısır demetleri, Hristiyan sanatında İsa ’nın bedenini simgeler.

Nesneler ve Semboller

Zincir

Gerçek hayatta olduğu gibi sembolik olarak da bir tutsağı ima etmek için kullanılır.

Kart

17. Yüzyıl Avrupası ’nda hem alt sınıflar hem üst sınıftan insanlar kart oynamaktan keyif alırlardı. Fakat din adamları ve kendini ahlaklı olarak tanımlayanlar bunun günah sayıldığını düşündükleri için oyun kartları genelde tembelliği ve kötü alışkınlıkları ima eder.

Jan Steen – Beware of Luxury eseri. Resmin sağ alt taraf oyun kartları kullanılmıştır.

Zar

Zar veya zarlar kaderi temsil eder.

Madeni Para

Genellikle çürümüşlüğü, kokuşmuşluğu temsil eder.

Terazi

Tahmin edilebileceği gibi adalet kavramının belirleyici özelliğidir.

Pergel

Genelde melankoli ile bağdaştırılır. Bir yandan da astronomların, geometri alimlerinin ve mimarların belirleyici özelliğidir.

Mızrak

Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler olarak kullanılan Mızrak, güç ve dayanıklılığın simgesidir.

Şemsiye

Bir şemsiye ya da güneşlik bir saltanat veya himaye göstergesi olarak kullanılabilir. Örneğin Kutsal Roma İmparatoru bağlılığını göstermek için Papa ’nın üzerinde bir şemsiye tutuyor olabilir.

Lamba

İlahi ışık ve bilgelik anlamına gelir. Caravaggio ilahi aydınlanmayı ima etmek için resimlerine dışarıdan bir ışık kaynağı dahil etmiştir çoğu zaman.

Bir tablonun Caravaggio ‘ a ait olduğunu nasıl anlarız ? Ya da Monet ‘e ?  Soruların cevaplarını bulabileceğiniz ressamların eserlerine aktardığı kendine has özelliklerin yer aldığı Caravaggio, Degas, Rembrandt, Monet, Renoir Resimlerini Nasıl Tanırız ? başlıklı yazımı inceleyebilirsiniz.

Caravaggio’nun İsa’nın üstünden geçen ışıkla ilahi aydınlanmayı simgelemiştir. ( ışık İsa ile aynı yönden odaya girmektedir)

Mumlar

Birçok dinde önemli bir rolü olan mumlar, Hristiyan sanatında komünyon mumlar İsa ’nın varlığını on yedi kollu şamdan Yahudiliği temsil eder. 17 yy. da Flaman sanatında mum hayatın geçiciliğini temsil eder.

Yelken

Yelken veya dalgalanan kumaş rüzgarları simgeler. Özellikle zaferi içeren eserlerde refah ve başarıyı temsil eder. Başka yönden bakacak olursak rüzgarlar değişkendir ve yelken pekala talihin dönekliğini de simgeleyebilir.

Sanatçılar yüzyıllardır bizlere bir şeyler anlatmaya çalışıyor bazen duygularımızı bazen aklımızı harekete geçirmek istiyorlar. Bu çabaya araç olarak kullandıkları Sanat Tarihinde Semboller ve Alegoriler ‘den bazıları hakkında bilgi sahibi olduk. Sanırım artık sanat eserlerini anlamaya daha yakınız.

İşten, okuldan arta kalan kıt zamanınızda, sosyal medyada gezinen gerekli, gereksiz bu kadar popüler kültür malzemesi arasında sanat, felsefe ve edebiyata zaman ayırıp bu yazıyı okuduğunuz için sizi ayakta alkışlıyor ve teşekkür ediyorum.

Hürmetler. Esenlikler dilerim.