Antik Yunan Tanrıları
Antik Yunanlılar birçok tanrı ve ruha inandıkları için Yunan Tanrıları ‘nın sayısı çok fazladır. Eski Yunanlılar kendilerini ve çevrelerindeki dünyayı anlamalarına yardımcı olan belirli bir inanç dizisine sahipti ve bu sebepten çeşitli tanrı ve tanrıçalara inanıyorlardı. Her Yunan tanrısı ve tanrıçası bir şeyi temsil ediyordu ve antik Yunanlılar farklı nedenlerle belirli tanrılara tapıyorlardı.
Antik Yunan din ve mitolojisinde, on iki Olymposlu, genellikle Zeus, Hera, Poseidon, Demeter, Athena, Apollo, Artemis, Ares, Hephaestus, Afrodit, Hermes ve Hestia veya Dionysus olarak kabul edilen Yunan panteonunun ana tanrılarıdır. Geleneğe göre Olympus Dağı’nda oturdukları için Olympians olarak adlandırıldılar.
Hades büyük bir antik Yunan tanrısı olmasına ve ilk nesil Olimposluların (Zeus, Poseidon, Hera, Demeter ve Hestia) kardeşi olmasına rağmen, onun krallığı Olympus’tan uzak yeraltı dünyasıydı ve bu nedenle genellikle olarak kabul edilmedi.
Eski Yunan Tanrıları
On İki Olympos Tanrısı
Yunan Yarımadası’nın kutsal dağı olan Olympos’un şahikasında, bulutlar arasında yaşayan Yunan mitolojisinin tanrıları demirci tanrı Hephaistos ‘un yaptığı bir sarayda zevk-i sefa sürmekteydi. Tanrılar mütmadiyen şölenler düzenler, şarap içer birbirleriyle ya da yeryüzünden kaçırıp alıkoydukları ölümlülerle sevişirlerdi.
Yıldırım saçan Zeus tüm tanrıların kabul ettikleri liderleriydi. Mızmız tanrılar sürekli birbirleriyle didişirlerdi. Bu yönleriyle kendilerine inanan Yunanlara çok benzemekteydiler.
Genelde gökyüzünde dolaşan bu tanrılara gökyüzü tanrıları adı verilmişti. (Poseidon’u istisna tutulabilir çünkü mitolojiye göre o denizlerde yaşıyordu).
Gökyüzü tanrılarına inancın M.Ö 2000 dolaylarında tüm Ege’yi tarumar eden Hint-Avrupalı istilacılar tarafından bu bölgeye taşındığı tahmin edilmektedir.
M.Ö 1200 dolaylarına ait olan Miken Uygarlığı‘nın kalıntıları arasında bulunan tabletlerde Zeus, Poseidon ve Hera‘nın bulunduğu tespit edilmiştir.
Tahminler Yunanların bu tanrılara tapmaya başlama tarihini Geç Tunç Çağı olarak işaret etmektedir.
Yunanların bu tanrılara tapınmaya başlaması tabi ki bir günde olmamıştır. Yunanların eski tanrıları arasında yer altında yaşadığına inanılan kitonik tanrılar da vardı.
Mitlerde anlatıldığı gibi hemen olmasa da Olympos tanrıları belki yeryüzünün değil ama, göklerin kesin hakimi oldular. Paganlığın eğilimi eski tanrıları tamamen reddetmek yerine onları da pantheon’a katmak şeklinde olmuştur.
Yunanca ve Latince Adlar
Günümüzde Batı ülkelerinde Yunan Tanrıları genelde Latince adlarıyla bilinirler. Romalılar kendi tanrılarını Yunan tanrılarına eş tuttular.
Yunanca Latince
- Aphrodite —— Venus
- Ares ————– Mars
- Artemis ——— Diana
- Athena ———- Minerva
- Demeter ——– Ceres
- Dionysos ——- Bacchus
- Eros ————- Cupido
- Hades ———- Pluton
- Helios ———- Sol
- Hera ———— Juno
- Hermes ——– Mercurius
- Pan ————- Faunus
- Persephone — Proserpina
- Poseidon —— Neptunus
- Zeus ———– Jupiter
- Ayrıca Apollon ve Orpheus‘un isimleri hem Yunancada hem de Latincede aynıdır.
Şimdi gelin bu Yunan tanrılarının bazıları hakkında kısaca bilgi edinelim;
Bu tanrılar arasında en itibarlı olan ve tanrılar kraliyetini oluşturan üç tanrı vardı.
Tanrıların kralı Zeus, eşi ve evlilik tanrıçası Hera ve Zeus’un başından doğan, sanat, bilgelik ve zanaat tanrıçası Athena.
Zeus (Jupiter)
Göklerin babası ve lideri, adı Sanskrit Dyaus-Pita ve Latin Juppiter’i yansıtan Zeus, tanrıların ve ölümlülerin her şeye gücü yeten yönetici olduğuna inanılırdı.
Güç, bilgelik ve azametin kusursuz bir karışımı olan Zeus, Bulutlu Olympos’ta oturur ve oradan düşmanlara yıldırım okları fırlatıldığı düşünülürdü.
Zeus aynı zamanda adaletin ve merhametin de babasıydı. Yabancıların koruyucusu olarak da görülürdü. Ölümlülerin arasındaki hukukun ve tanrısal hukukun nihai kefiliydi. Bununla birlikte kendi davranışları pek iyi örnek teşkil etmezdi.
Evet tam bir Tanrının dediğini yap yaptığını yapma durumu söz konusuydu.
Kendi yerlerine geçecekleri korkusuyla oğullarını yutan Kronos’un en küçük evladıydı. Annesi Rhea, Zeus’u Girit adasında bulunan İda Dağında sakladı. Zeus burada su perileri tarafından büyütüldü ve yetiştirildi.
Daha sonra Zeus babasının yuttuğu kardeşlerini kusmaya zorladı. Babasını tahttan indirdi. Titanları ezdi ve kendi yönetimini oluşturdu.
Dünyayı kardeşleri arasında pay etti. Poseidon denizleri, Hades yeraltını aldı.
Zeus kızkardeşi Hera ile evlendi fakat rahat durmadı ve çok sayıda ölümlü ve ölümsüz kadını baştan çıkardı. Bu kadınlardan pek çok çoçuğu oldu.
Çapkın Zeus
Zeus’un vücut değiştirerek elde ettiği kadınlar arasında Apollon ve Artemis‘in annesi Leto; bir boğa şekline girerek baştan çıkardığı Europa – ki bu evlilikten Girit Kralı Minos doğdu- bir altın yağmuru şeklinde göründüğü Danae vardı.
İlginizi Çekebilir: Avrupa ‘nın İlk Uygarlığı: Girit Minos Uygarlığı
Zeus çapkınlıklarına devam etti;
Bir kuğu şekline girerek kandırdığı Leda. Leda bu ilişkiden sonra Troia savaşına sebep olan güzeller güzeli Helene‘yi doğurdu.
Kendini ihtişamlı bir şekilde göstererek yaktığı Semele (ancak bebek Dinysos buradan sağ kurtulmayı başardı)
Olympos’taki tanrılara sakilik yapan Zeus’un aşığı Troia’lı yakışıklı prens Gnymedes’ta Zeus’un kalbini çaldığı kişiler arasındaydı.
Antik Yunan’da birçok yerde, özellikle onuruna oyunların düzenlendiği Olympia’da Zeus’a tapılırdı.
Zeus’un Pheidias tarafından altın ve fildişinden yapılan bir imgesi, Olympia’nın ana tapınağında bulunmaktadır. Antik Yunanda yaşamış olan bazı ozanlar Zeus’a o denli çok övgüler söylemişlerdir ki; onu adeta tek tanrı mertebesine getirmişlerdir üstelik Tanrılar kralı olurken yaptığı tüm zalimlikleri göz ardı etmişlerdir.
Hera
Zeus’un cebren karısı yaptığı kız kardeşi.
Zeus’un hemen yanında Olympos’un kraliçesi olarak temsil edilir.
Hera’yı güzel olarak tanımlamak pek mümkün değildir fakat kesin olan bir şey varsa o da, Hera‘nın ihtişamlı olduğudur. Çoğunlukla üç katlı bir taç giyer bu taç da Hera’nın Olympos tanrılarından önce tapılan Büyük Tanrıçayla olan bağlantısını ortaya koymaktadır.
Hera’ya bir tavus kuşu eşlik eder ve Hera öfkesiyle nam salmış bir tanrıçadır. Bu öfkesinde de haksız sayılmaz çünkü yukarıda da okuduğunuz gibi Zeus uslanmas bir zamparadır. Hera’nın bu kaçamakları anlayışla karşılaması mümkün değildir fakat öfkesini Zeus’a değil Zeus’un kaçamak yaptığı kişileri yöneltmektedir.
Zeus’un metreslerini ölümle tehdit eder. Bu öfke Hera’ya zaman zaman pahalıya mal olmuştur hatta bir keresinde tanrıların kralı Zeus onu Olympos’tan baş aşağı sallandırmıştır. Bu gibi durumlar dahi Hera’nın karizmasından bir şey kaybettirmez ve genelde hep Zeus’un yanında yer almıştır.
Prens Paris ‘in kendisine burun kıvırmasından sonra Troia savaşına müdahale eder ve savaşın gidişatına etki eder. Hera azametli ve hiddetli savaş tanrısı Ares ‘in ve Olympos’un demirci tanrısı Hephaistos ‘un annesidir.
Hera, Antik Yunan’da evlilik ve doğum tanrısı olarak çok büyük saygı görürdü. Bilhassa Argos’ta ve en büyük Yunan tapınaklarından birinin bulunduğu Samos’ta onurlandırılmıştır.
Athena
Zeus’un alnından doğan Athena Parthenos (Bakire) Zeus’un en seçkin ve parlak çocuğuydu. Atina’da genellikle mızrağı ve kalkanıyla savaşçı bir tanrıça olarak gösterilirdi.
Poseidon ile girdiği bir mücadeleyi galip tamamlayıp şehrin koruyucusu olmuştur. Poseidon bir su kaynağı, Athena ise barışı ve bolluğu simgeleyen bir zeytin ağacı yaratmıştı.
Athena bilgelik, eğitim ve sanat tanrıçası olmakla beraber en kötü yönü ise babası Zeus’un kibrini miras almasıdır.
Paris onun soluk göze çarpmayan güzelliği yerine erotik Aphrodite‘yi tercih edince Paris’e çok kızdı ve Troia savaşında aktif olarak Akhaların safında yer aldı.
Çoğu zaman arkasında kıvrılan bir yeraltı yılanı ve bilgeliği temsil eden bir baykuşla gösterilen tanrıça, Perseus’un öldürdüğü yılan saçlı çirkin Medusa’yla da alay ederdi.
Atinalılar, Athena’yı şehirlerinin vücut bulmuş hali olarak görür ve tanrıçanın festivalini kutlarlardı. Ancak Athena’ya başka şehirlerde de tapılırdı. Örneğin Sicilya’da Syrakousai’da bugünkü mevcut katedralin içinde yer alan, Dor nizamında yapılmış güzel bir Athena Tapınağı günümüze ulaşmıştır.
Antik Yunan Tanrıları yazı dizisinin devamı olan Antik Yunan Tanrıları II (Apollon ve Artemis) içeriğine başlığa tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Twelve_Olympians#:~:text=In%20ancient%20Greek%20religion%20and,and%20either%20Hestia%20or%20Dionysus.
- https://www.twinkl.com.tr/teaching-wiki/greek-gods-and-goddesses
- https://reader.activelylearn.com/authoring/preview/1107240/notes
- Öne Çıkan Görselin Kaynağı: Adobe Stock Photo (Thank you reader.activelylearn.com)