Hesiodos (Hesiod) ve Mitoloji

Antik Yunan’da Din Anlayışı içeriğinde; Homeros ve Hesiodos hakkında derinlemesine inceleme yazısı yazacağımızı söylemiş ve ilk olarak Homeros ile ilgili olan içeriğimizi yayımlamıştık. Şimdi ise bu serinin devamı niteliğindeki Hesiodos (Hesiod) ve Mitoloji içeriğinizi beğenilerinize sunuyor, içerik ile ilgili yorumlarınızı bekliyoruz. Keyifli okumalar.

Hesiodos (Hesiod) ve Din Anlayışı

Hesiodos (Hesiod) ve Şiirleri

Hesiodos ‘un incelenmesi gereken şiirleri İşler ve Günler ile Theogonia ‘dır.

İşler ve Günler ‘in büyük bir kısmının Hesiodos ‘un elinden çıkmış olduğu genellikle kabul görmüştür. Theogonia eserindeki şüphelerin fazlalığı ise uzmanlar tarafından  ittifak edilmiş durumdadır.

Hangi eserin tarihsel olarak daha önce olduğu tartışmalıdır fakat İşler ve Günler ‘de o anda yaşanıyor olan dini düşüncelerden daha fadklı bir tabakayı temsil ettiğine şüphe yoktur. Şiir aynı anda bir kozmogoni ve bir teogonidir.

Hesiodos (Hesiod) Kimdir?

Fakat görüntüde kozmolojik olarak Kaos, Toprak ve Eros tanrılaştırıldığı için, şiir başından sonuna kadar bir teogoniymiş gibi görüntü verir. Çok sayıda olmasa da soyağaçların ve efsanelerin bazıları eskilerden hatta Homeros öncesi ilahilerden ödünç alınmıştır.

Antik Yunan tarihinde Hesiodos’un yaşadığı dönemde, Yunan inancının oldukça farklı bir aşamaya geçtiğini görmek mümkündür. Farklı ırklardan, uzak coğrafyalardan birbirinden farklı kaynaklardan gelen tutursız ve çelişkili efsanelerle kendini uyumlu hale getirmeye çalışmıştır.

Theogonia ise konu itibariyle Yunan felsefesinin karşı çıktığı kaba ve efsanelere dayanan doğalcı efsanelerle doludur.

Antikçağ edebiyatı eserleri arasında, yazarının ahlaki ve dini inançlarını Hesiodos ‘un İşler ve Günler eseri kadar birebir yansıtan başka bir eser olmadığını söylemek yanlış olmaz.

Hesiodos ‘un İşler Ve Günler Şiirinde Zeus

İşler ve Günler’de insan yaşamının her anında ve her şekilde tanrılara tamamen bağımlıdır. İşler ve Günlerde ki Zeus, aynı zamanda insanların en yüksek hükümdarıdır. Gözü her şeyi görür, her şeyden haberdardır, zihni her şeyi bilir ama onun düşüncesini zorlukla gözetleyebiliriz.

Yeryüzündeki insanlar arasında Kalkanlı Zeus’un zihnini bilecek bir kahin yoktur. Zeus’un nitelikleri arasında şair en çok adalet üstünde durur.

Eserin adalet ve Zeus ile ilgili en önemli önermesi “Zeus’tan gelir en önemli yargılar. ”

Müzler’i  veya İlham Müzler’i

Hesiodos ‘un Antik Yunan dünyası için en önemli özelliklerinden biri de daimona ya da tanrılar ve insanların arasındaki varlıklar mefhumunu ilk kez onun eserlerinde bulmamızdır. Homeros’ta uzaktan gelen yabancıların kılığında kentlerde dolaşan ve kutsal yasaları çiğneyen ve onlara uyan insanları gözetleyenler daimona değil tanrılardır.

Hesodik tasavvuru, yani Tanrı ile insan arasında bir nevi iletişim için kullanılan ara varlıklar sınıfı teorisi ile yüce varlıkların beşeri işlerden ilişkileri kısmen kesilmiş ve tanrılar insani ilişkiler arasından uzaklaşmıştır.

Hesiodos ‘un din anlayışında genellikle erdemin seçilmesi ve erdemsizliğin reddedilmesi için bu olguların sonuçlarını yeterli bir neden olarak görme eğilimindedir. Sonuçta bu eleştirilecek bir tavırdır. Fakat aynı eleştiri hiç şüphesiz Eski Yunan‘da ki popüler ahlak öğretmenleri hatta eski ahit için bile geçerledir.

Platon bu durumu eleştirir. Platon, Eski Yunan şiirinin zıttına erdemin sonuçları için değil kendisi için övülmesi gereken bir davrınış bütünü olduğunu savunur.

Hesiodos (Hesiod) ve İbadetler

Hesiodos’ta insanların göksel güçlere karşı yükümlülüklerini ifade etmek için gerekli ibadetler Homeros ‘takiler ile aynıdır.

Şarap sunusu, kurban ve dua ancak bu durumlarla ilgili hisler hiçbir zaman çok yüksek düzeyde bir dini duygulanma içermez.

İnsan ile insan arasında ilahi olarak belirlenen temel davranış kuralı “adil ol”dur. Bu şiir boyunca sürekli yenilenen bir nasihattir ve kesin tavsiyedir.

Platonik Protogoras ‘ta olduğu gibi Hesiodos ‘a göre de insan ve ondan aşağı hayvanlar arasında ki ayırt edici özellik adalettir.

Hesiodos, kendi zamanında “güç haktır” davranış kuralını benimsemiş insanları açıkçı eleştirir. Yerine getirilmesi gereken ödevler arasında, istekte bulunanlara, yabancılara ve yetimlere şefkat göstermek vardır.

Ebeveynler ve evlilik bağına saygı ve dostlara ikramda bulunmak önemli yer tutar.

Zenginlik ve Fakirlik

Hakkıyla edinilmiş zenginlikler övgüye mashar olmuştur. Bunun yanında haline şükreden yoksullğu da alkışlar.

Delice, ihtirasla servet peşinden koşulmasını tenkit eder. Hesiodos ‘un şiirlerinde bazıları törensel yükümlülüklerle ilgili olan ve sıklıkla Pythagorasçı Symbola‘yı hatırlatan çok sayıda ek davranış kuralı yer alır.

Hesiodos (Hesiod), kötülüğe kötülük, iyiliğe iyilikle karşılık vermekle erdemli insanı hiç de az yükümlü kılmaz. Dostlarınızı sevin ve düşmanlarınızdan nefret edin. Ancak bu düstur paganın kendine has özelliği olsa da genel olarak ilkel ahlakın özelliğidir.

Şairin tunç çağı ile demir çağı arasına soktuğu kahramanlar çağı, daha yüksek bir türe geri dönüştür ve bu da Yunan yazarlarının Homerik şiirlerde betimlenen yaşamı idealize etme yönündeki nerdeyse evrensel denecek dürtüsünden kaynakanır.

Demir çağındakiler için onlar gündüzleri didinir ve eziyet çekerler, geceleri de kıvranır dururlar Tanrıların yolladığı türlü dertlerle. Yine de onlar için de iyi şeyler kötü şeylere karşılıktır. Ama Zeus bu ölümlü insan soyunu da yok edecek “kır saçlarla doğduklarında” ahlak açısından insanlık dibe vuracaktır.

Dostluk ve aile bağları çözülecek; ebeveynlere ve tanrılara saygı yitirilecektir. Adalet ve hakikiat yok sayılacak sadece kötü işler yapanlar onurlandırılacak, ta ki beyaz harmanilere sarınan Aidas ve Nemesis dünyayı terkedip ölümsüzlere sığınana kadar.

Hesiodos’un demir çağı tasvirinde ortaya çıkan karamsarlık şiirin en vurucu özelliklerinden biridir.

Pandora’nın Kutusu

Pandora efsanesine göre; kısmen alegori olsa da kadınların yaratılışının insanınkinden daha geç olduğunu ve onun talihsizlikklerini başlattığını ima ettiğini açıkça görmekteyiz. Yunan edebiyatında kadın düşmanlığı Hesiodos ile başlar.

Homeros ‘ta olduğu gibi, Hesiodos ‘ta da insan yaşamının dertleri ölümden sonra daha mutlu bir var oluş beklentisiyle çok az hafiflemiştir.

Umut ve Çalışmak

Hesiodos (Hesiod) ‘a göre yaşamın dertlerini hafifletmenin tek yolu sıkı ve aralıksız emek harcamak, çalışmaktır. Boş boş oturmak ve hiçbir şey yapmadan umut etmek boş bir iştir.

Umut hep aldatır. Aktif ve meşgul olmak gereklidir. İşler ve Günler ‘in en bariz özelliği sürekli çalışmayı tembihlemesidir.

Hesiodos ‘ta çalışma yükümlülüğü adı sıkça gezen diğer vazifeler gibi (adil olmak) sırtını ilahi emire dayamaktadır. Emeğin ödülü ise erdemdir.

“Kötülüğe kolay ulaşılır dümdüzdür yolu, ona hemen varılır, kapı komşumuzdur, oysa erdemle aramıza alınteri koymuş tanrılar. Uzundur sarptır yolu, zor çıkılır tepesine ama bir de çıktın mı, ne kadar zor olsa kolaylaşır her şey.”

Bir sonuç yazmak istersek Homeros veHesiodos’u kısaca kıyaslamak kafi gelecektir. Homerik ve Hesiodik şiir arasındaki temel fark, ilkinin genelde ideal olması, ikincisinin genel olarak pratik ve gerçekçi olmasıdır.

Kaynaklar:

• https://en.wikipedia.org/wiki/File:Seneca.JPG  (Görsel)
• Kaynak: Antik Yunan’ın Din Öğretmenleri – James Adam – Pinhan Yayınları kitabından yararlanılmıştır.